Bağlaçtan Önce veya Sonra Virgül
Türk Dil Kurumu’nun belirlemiş olduğu dil bilgisi ve noktalama işaretlerine göre, Türkçe’de bağlaçtan önce veya sonra virgül konulamaz. Türk Dil Kurumu, kendi internet sitesinde yayınladığı yazım kurallarında bağlaçlardan önce veya sonra virgül konulamayacağına dair kurala şu sayfada yer vermiş ve söz konusu kuralı aşağıdaki şekilde açıklamış:
“Metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz”
TDK’nın belirlediği bu yazım kuralı yıllardır uygulanıyor ve bunun sonucu olarak da “ve” “veya” gibi bağlaçlardan önce ya da sonra virgül konulması yazım hatası olarak kabul ediliyor. Kural, özetle “bağlaçtan önce veya sonra virgül konulmaz” şeklinde. Peki soralım: bunun gerekçesi nedir? Bağlaçtan önce virgül konulsa ne olur? Yazılanın net anlaşılması ve okuma akışının daha iyi olması için araya duraklama işlevinde olmak üzere virgül konulsa daha iyi olmaz mı? Şu örneklere bakalım:
“Marketten elma ve armut aldım.”
Bu şekilde cümledeki nesneleri ayıran bağlaçlardan önce veya sonra evet virgüle gerek yok, çünkü okurken duraklama ihtiyacı yok. İki nesneyi ayırmak için kullanılan bağlaçlardan önce ya da sonra virgüle gerek yok. Bağlaçların bu şekilde kullanıldığı cümlelerde virgül kullanılmamalı. Peki bağlaçların aşağıdaki şekilde kullanıldığı cümlelere bakalım:
“Marketten elma aldım ve ardından ekmek almak için fırına gittim.”
“Masama oturdum ve çalışmaya başladım.”
Bu iki örnekte ise peş peşe anlatılan birbirinden farklı eylemler bağlaçla ayrılıyor. Bu ve buna benzer cümlelerde, okurken yarım saniyelik bir duraklama, okuyuşu daha anlamlı hale getiriyor. Bu tür cümlelerde bağlaçtan önce “es” olarak virgül konulmasının uygun olacağı kanısındayım. Dolayısıyla iki cümlecik içeren cümlelerde virgül kullanması yerinde olacaktır. Nitekim İngilizce ve Almanca gibi Batı dillerinde bu anlamda “ve” bağlacından önce veya sonra virgül kullanılması yazım kurallarına aykırı olmadığı gibi bilakis yazım kuralının gereğidir. Bu itibarla TDK’nın söz konusu yazım kurallarını gözden geçirmesinin uygun olacağını düşünüyorum.
Av. İlker Atamer