Roald Amundsen Kimdir

Roald Amundsen 1872 yılında gemicilikle uğraşan bir ailenin çocuğu olarak Norveç’in başkenti Oslo’ya yakın bir kasabada doğdu. Annesi, Roald Amundsen’in denizcilikten uzak durmasını ve doktor olmasını istiyordu ve Amundsen bu sebeple üniversitede tıp okudu ve annesine denizden ve denizcilikten uzak duracağına dair söz verdi. Ancak annesinin vefatı üzerine annesine verdiği sözün sona erdiğini düşünerek 21 yaşında üniversiteyi yarıda bıraktı. Ardından idol olarak gördüğü Norveçli kaşif Fridtjof Nansen gibi ünlü bir kaşif olma hayalleriyle okyanuslara açıldı.

Roald Amundsen 1897 yılında henüz 25 yaşındayken tarihte Antarktika’ya yapılan ilk tura gemici olarak katıldı ve bu gezi turu onun için her anlamda önemli bir eğitim ve ileride gerçekleştireceği Antarktika turu için eşsiz bir tecrübe oldu. Örneğin Roald Amundsen, aşırı soğuk ve yiyeceğin az olduğu ortamlarda iskorbüt hastalığına yakalanmamak için yeni avlanmış taze (çiğ) et yiyerek hayatta kalmayı bu gezi sırasında öğrendi ki ilerde kendi düzenlendiği güney kutup noktası keşif gezisi sırasında bu bilgi onun hayatta kalmasını sağlayacaktır.

Roald Amundsen’in Güney Kutup Noktası Turu

Antarktika 1820 yılında keşfedilmiş bir kıta olmasına rağmen 1900’lü yılların başı itibariyle güney kutup noktasına ayak basan bir insan henüz olmamıştı. 1909 yılında ABD’de yayınlanan gazetelerde birkaç kaşifin ve macaraperestin Güney Kutbu için gezi hazırlığında olduğuna dair haberler çıktı.

Roald Amundsen, 1897 yılında katıldığı ilk Antarktika turu sırasında öğrendiği bilgi ve tecrübelerle güney kutup noktasına ulaşan ilk insan olmayı aklına koydu. Ancak önemli bir sorun vardı ki Amundsen, İngiliz kaşif Robert Falcon Scott’ın da güney kutbu noktasına ulaşan ilk insan olmak için aynen kendisi gibi hazırlık yaptığı haberini aldı.

İki Kaşifin Tarihe Geçme Yarışı

Roald Amundsen güney kutup noktasına ayak basan ilk insan olmak için Antarktika turuna 3 Haziran 1910 günü Oslo Limanı’nda ayrılan bir gemiyle başladı. Güney yarımkürede yaz ayları, Kuzey yarımkürenin tam tersi olarak Aralık, Ocak ve Şubat aylarında yaşandığı için Amundsen, Antarktika turuna özellikle Ocak ayında yani Güney Yarımküre’de yaz ayının tam ortasına denk gelen Ocak ayında Antarktika’da olacak şekilde ayarladı ve 6 ay süreceğini tahmin ettiği seyahatin başlangıç zamanını da Haziran ayına denk getirdi.

İngiliz kaşif Robert Falcon Scott ise Galler Limanı’ndan ayrılan bir gemiyle 15 Haziran 1910 yılında Antarktika turuna başladı ve önce 1910 yılı Ekim ayında Avustralya’ya ulaştı. Ardından Antarktika için yola devam eden Scott için yolculuğun şansızlıklarla başladığı söylenebilir. Zira Scott ve ekibi önce fırtınaya yakalandı ve gemilerinin batmasına ramak kaldı. Ardından okyanusta buzdağlarıyla dolu bir noktada 20 gün zaman kaybettiler. Doğa adeta çıkardığı engellerle Scott’ı “gelme” diye uyarıyordu. Ancak Rober Falcon Scott, Roald Amundsen’le başladığı yarıştan vazgeçmedi ve güney kutup noktasına ilk ayak basan insan olmak hevesiyle yoluna devam etti.

Roald Amundsen güney kutbu yolculuğu için kızak çeken köpekleri tercih ederken, Scott ise kış koşullarına dayanaklı Sibirya midilli atları ile yola çıktı.

Roald Amundsen’in Güney Kutup Noktası Turu

Plana uygun olarak Amundsen ve ekibinin gemiyle Norveç’den Antarktika Kıtası’nın kıyılarına ulaşmaları yaklaşık 6 ay sürdü ve 14 Ocak 1911 tarihinde Antarktika’ya ayak bastılar. Antarktika kıyılarına kamp kuran Amundsen ve ekibi 1911 yılının Eylül ayında güney kutup noktasına ulaşmak için bir deneme turu yaptıysa da aşırı soğuk hava nedeniyle geri dönmek zorunda kaldılar.

Roald Amundsen ve adamları 19 ekim 1911 tarihinde güney kutup noktası için ikinci kez yola çıktılar. Amundsen, bu ikinci denemede yanına 4 refakatçi adam, 4 kızak ve 52 köpek aldı. Amundsen aslında her kızak için 8 köpeğin yeterli olduğunu bildiği halde özellikle 52 köpek alarak yola çıktı. Amundsen’in yanına fazladan köpek almasının sebebi sadece köpeklerin yolda ölme ihtimali değildi. Amundsen, yolda köpekleri yemeyi düşünüyordu. Zira Amundsen eksi 50 dereceyi bulan soğuklar ve kar fırtınasında yanlarında yiyecek erzak taşımaktansa köpekleri yürüyen ve kendi kendini taşıyan erzak olarak görüyordu. Amundsen 2 ayın sonunda 19 Aralık 1911 tarihinde güney kutup noktasına (90 derece güney paralel) ulaştı. Roald Amundsen güney kutup noktasına ulaştıktan sonra çadırını kurdu ve Norveç bayrağını güney kutup noktasına dikti.

Roald Amundsen güney kutup noktasına 4 adamı da sağ şekilde ulaştı ancak 52 köpekten sadece 16’sı güney kutup noktasına varabildi. 36 köpeğin bir kısmı yolda açlık, yorgunluk ve halsizlikten öldü bir kısmını ise Amundsen ve 4 adamı yedi. Amundsen ve adamları güney kutbuna ulaştıktan sonra hemen dönüş yoluna koyuldu ve 25 Ocak 1912 tarihinde tekrar kamplarına döndüler. Amundsen ve ekibi dönüş yolunda da 5 köpek daha yediği için kampa döndüklerinde yanlarında sadece 11 köpek kalmıştı. Ardından Tazmanya’nın başkenti Hobart’a doğru yola çıkan ekip oradan da Norveç’e doğru yol aldı.

Scott’ın Güney Kutup Noktası Turu

Scott ve tayfası, Roald Amundsen’den ancak 4 hafta sonra güney kutup noktasına ulaştı ve böylece güney kutup noktasına ulaşan ilk insan olma şansını kaybedip bu noktaya ulaşan ikinci kaşif oldu. Aşağıdaki fotoğraf Scott ve ekibinin güney kutup noktasına ulaştıktan sonra çekilmiştir.

Ancak işler dönüş yolunda Scott için iyi gitmedi ve kar fırtınasına kapılan Scott ve ekibi 29 Mart 1912 yılında donarak öldü. Scott’ın şansızlığı güney kutup noktasına tahmin ettiğinden 1 ay geç ulaşması oldu. Haliyle dönüşü de güney yarımkürenin sonbaharı olan Mart ayına denk geldi ve hava koşulları daha da sertleştiği için Roald Amundsen ve ekibi gibi dönüşleri pek kolay olmadı. Nitekim Ocak ayında -40 derece olan sıcaklık Mart ayında -70 derecenin altına iniyordu. Scott ve ekibi -70 dereceyi bulan soğuya dayanamadı önce parmakları kangren oldu ve daha sonra hepsi donarak öldü. Scott ve ekibinin cesetleri ancak ölümlerinden 8 ay sonra bulundu. Aşağıdaki mezar Scott’a ait olup, cesedi onun cesaret ve anısına Antarktika Gözlem noktasına gömülmüştür.

Roald Amundsen’in Kuzey Kutup Noktası ve Kuzeydoğu Geçidi Turları

Güney kutup noktası gezisini başarıyla bitiren ve güney kutup noktasına ilk ulaşan insan ünvanını alarak tarihe geçen Amundsen’in durma niyeti yoktu. Bu kapsamda 1918 yılında Kuzeydoğu Geçiti’ni geçti ve önce benim de ziyaret etme fırsatı bulduğum Svalbard’a ardından da 1925 yılında ise kuzey kutup noktasına ulaştı. Bu sebeple Roald Amundsen için yalnızca Antarktika kaşifi değil kutuplar kaşifi demek belki daha doğru olur. Zira Amundsen güney kutup noktasına ulaşan ilk insan olmanın yanında Kuzey Kutbu’na hava yolu ile keşif turu yapan da ilk kişidir.

Roald Amundsen’in Kayboluşu

Roald Amundsen, 1928 yılında Kuzey Kutbu’na gidip dönüş yolunda kaza yapan bir uçağın enkazına ulaşıp, arama ve kurtarma çalışmalarına katılmak için Kuzey Kutbu’na uçtu ancak uçağı Kuzey Buz Denizi’ne düştü ve Roald Amundsen’den bir daha hiç haber alınamadı. Kazadan sonra düşen uçağın bazı parçaları Norveç’in Kuzey Kutbu’na yakın en büyük şehri olan Tromso sahillerine vurdu. Ancak günlerce süren aramalara rağmen cesetler hiçbir zaman bulunamadı. Böylece Amundsen annesine verdiği sözün tam tersini yapmış oldu, yalnızca tüm hayatını denizlerde ve keşiflerde geçirerek değil ayrıca son nefesini dahi denizde vererek…

Roald Amundsen’in son hatıralarının bulunduğu Tromso’da şehrin meydanına Amundsen’in heykeli yapıldı. Nitekim benim de 2013 yılında aurora fotoğrafları çekmek için gittiğim Tromso’da Roald Amundsen’in heykelini görme fırsatım oldu.

Roald Amundsen Hakkında İlginç Bilgiler

Amundsen güney kutup noktasına ilk ayak basan insan olmasının yanında hem güney kutup noktasına hem de kuzey kutup noktasına ulaşan ve 2 kutup noktasını da ziyaret eden ilk kişidir.
Amundsen 1918 yılında Kuzeydoğu Geçidi’ne yaptığı gezide önce kolunu kırmış ardından da kutup ayısı saldırısına maruz kalmıştır.
Güney kutup noktası turunda kızaklarını çeken köpeklerini yiyerek hayatta kalmıştır.
Antarktika’da bazı deniz, koy ve buzullara Roald Amundsen’in ismi verilmiştir.

Av. İlker Atamer