AİHM değil İHAM

Bir hukukçu olarak Türkçe’de karşılaştığım en rahatsız edici hatalardan birisi de hukuki bir terim olan İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin yanlış yazılması ve dolayısıyla bu terimin kısaltmasının da yanlış yazılması bir de üstüne üstlük yanlış kısaltmamanın da hatalı okunmasıdır. Herkesçe malum olduğu üzere gazete ve internet gibi yazılı medyada bu mahkeme için “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi” ve bunun kısaltması olarak da “AİHM” terimi kullanılmaktadır. Ayrıca AİHM kısaltması da yazılışı AİHM “aihim” olarak değil “ahim” olarak okunmaktadır. AİHM harflerini birleştirip okumak zor geldiği için -zira iki ünsüz harf yan yanadır- insanlar kolaycılığa kaçıp yazılı kısaltmadaki harflerin yerini değiştirip okurken “ahim” demektedir. AİHM yazıp “AHİM” diye okuyanlar bu durumda aynı mantıkla İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin kısa hali için de AİHS yazıp AHİS diye okuyacaktır muhtemelen. Halbuki bu tür zorlamaların hiçbir mantığı ve filolojik temeli bulunmuyor. Zaten temelde mahkemenin adı yanlış konulduğu için kısaltması da yanlış. Bu iki yanlış yetmezmiş gibi bir de yanlış kısaltma hatalı olarak okunduğu için üçüncü bir yanlış daha ortaya çıkmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi değil İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi

Bu mahkemenin İngilizce adı olan “European Court of Human Rights” ifadesi temelde 2 unsur içeren bir tamlama niteliği taşıyor: “Avrupa Mahkemesi” ve “İnsan Hakları”. Bunlardan “Mahkemesi” ifadesini niteleyen sözcük ise “insan hakları” değil “Avrupa” kelimesidir. Dolayısıyla İngilizce “European Court of Human Rights”ın tam Türkçe çevirisi “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’dir. Eğer ifadenin orijinali “Human Rights Court of Europe” veya “European Human Rights Court” olsaydı belki çeviri olarak “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi” ifadesi kullanılabilirdi ancak “European Court” ile başlayan bir ifadeye “İnsan Hakları Mahkemesi” denirse yanlış olur.

Şu durumda ifadenin doğru şekli “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi” olduğuna göre bunun kısaltması da İHAM’dır. Aynı şekilde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin kısaltması olarak da AİHS değil İHAS kullanılmalıdır. Böylece AİHM ve AİHS gibi yanlış ve zorlama kısaltmalar yerine hem filolojik açıdan doğru hem de söylenişi daha kolay olan İHAM ve İHAS kısaltmaları daha uygun olacaktır.

Av. İlker Atamer